Truyện ngắn “Đôi Mắt” của nhà văn Nam Cao xoay quanh hai cái nhìn, hai cách sống khác nhau của Hoàng và Độ đối với cuộc kháng chiến chống Pháp. Truyện ngắn như là một bản tuyên ngôn nghệ thuật của các nhà văn trí thức trong xã hội sau cuộc cách mạng tháng tám năm 1945. Các văn nghệ sĩ cần phải luôn đổi mới nhận thức, phải có cái nhìn toàn diện, hoà nhập với xã hội nếu không họ sẽ trở thành những con người giống nhân vật Hoàng, mãi thu mình trong vỏ bọc, trở nên lố bịch với tất cả mọi người.